Darién Gap: Το μοναδικό σημείο στον κόσμο όπου είναι αδύνατο να κατασκευαστεί δρόμος

Υπάρχει ένα μέρος στον χάρτη όπου η φύση διεκδικεί πίσω τον χώρο της και λέει stop στις ανθρώπινες φιλοδοξίες

Η Παναμερικανική Οδός είναι ίσως το πιο φιλόδοξο οδικό έργο που σχεδιάστηκε ποτέ. Ένας δίκτυο δρόμων που ξεκινά από την παγωμένη Αλάσκα στη Βόρεια Αμερική και μετά από 30.000 χιλιόμετρα φτάνει στην άκρη της Παταγονίας, στις εσχατιές της Νοτίου Αμερικής. Χιλιάδες χιλιόμετρα ασφάλτου, γέφυρες, σήραγγες και χωματόδρομοι, συνθέτουν μια ραχοκοκαλιά που ενώνει διαφορετικούς κόσμους σε μία μόνο διαδρομή. Κι όμως, υπάρχει ένα σημείο στον χάρτη όπου αυτή η «σύνδεση» διακόπτεται απότομα.

Νότια του Παναμά και το βόρεια της Κολομβίας, η γραμμή του δρόμου σβήνει και στη θέση της εμφανίζεται ένα αδιάβατο πράσινο τοίχος. Είναι το Darién Gap (Tapón del Darién στα ισπανικά) μια έκταση περίπου 160 χιλιομέτρων ζούγκλας, βάλτων και ορεινών όγκων που παραμένει μέχρι σήμερα απροσπέλαστη.

Στη δεκαετία του ’60 και του ’70, όταν η ιδέα της Παναμερικανικής Οδού έπαιρνε σάρκα και οστά, το Darién Gap θεωρήθηκε το τελευταίο εμπόδιο. Κυβερνήσεις, μηχανικοί και στρατιωτικοί συνεργάστηκαν για να βρουν τη λύση. Μπουλντόζες, συνεργεία και χιλιάδες εργάτες μπήκαν στην καρδιά της ζούγκλας με σκοπό να χαράξουν έναν δρόμο. Στην αρχή υπήρχε ενθουσιασμός. Τα πρώτα χιλιόμετρα άνοιξαν σχετικά γρήγορα, και οι εφημερίδες της εποχής μιλούσαν για το τέλος του τελευταίου εμπόδιου στην Παναμερικανική Οδό. Όμως, η πραγματικότητα αποδείχθηκε διαφορετική.

“Μηχανικοί που συμμετείχαν στο έργο μιλούσαν για μια εμπειρία σχεδόν μεταφυσική, σαν να πολεμούσαν έναν ζωντανό οργανισμό που κάθε μέρα ξανάπαιρνε πίσω τον χώρο του”

Η ζούγκλα αντέδρασε με τον δικό της τρόπο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι διανοίξεις που είχαν γίνει καλύπτονταν ξανά από πυκνή βλάστηση. Οι τροπικές βροχές μετέτρεπαν το έδαφος σε λασπωμένη κινούμενη άμμο, που κατάπινε τα μηχανήματα. Μπουλντόζες βυθίστηκαν σε βάλτους και εγκαταλείφθηκαν, ενώ δρόμοι που είχαν στρωθεί έσβησαν σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Μηχανικοί που συμμετείχαν στο έργο μιλούσαν για μια εμπειρία σχεδόν μεταφυσική, σαν να πολεμούσαν έναν ζωντανό οργανισμό που κάθε μέρα ξανάπαιρνε πίσω τον χώρο του. Δεν ήταν μόνο η φύση εχθρός τους, αλλά και η ίδια η αίσθηση ότι βρίσκονταν σε ένα τόπο που δεν ήθελε να κατακτηθεί.

Οι πρακτικές δυσκολίες ήταν απλώς η αρχή. Σύντομα μπήκαν στη συζήτηση και άλλοι παράγοντες. Το Darién είναι ένα από τα σημαντικότερα οικολογικά καταφύγια της Λατινικής Αμερικής, με σπάνια είδη ζώων και φυτών που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο. Οποιαδήποτε μόνιμη οδική διάνοιξη θα σήμαινε οικολογική καταστροφή. Παράλληλα, οι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι η δημιουργία ενός δρόμου θα έφερνε σε επαφή διαφορετικά οικοσυστήματα, ανοίγοντας τον δρόμο για την εξάπλωση ασθενειών, που θα μπορούσαν να πλήξουν την κτηνοτροφία από το Μεξικό έως τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Και βέβαια υπήρξαν και γεωπολιτικές ανησυχίες. Την εποχή εκείνη, η Κολομβία βρισκόταν σε έντονη εσωτερική αναταραχή, με αντάρτικα κινήματα και ένοπλες ομάδες να δρουν στην περιοχή. Η ύπαρξη ενός ανοιχτού δρόμου θα έκανε πιο εύκολη τη διακίνηση ναρκωτικών και όπλων προς τον Βορρά, ένα σενάριο που οι ΗΠΑ δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να δουν να πραγματοποιείται. Έτσι, σταδιακά η ιδέα εγκαταλείφθηκε. Το έργο σταμάτησε και το Darién Gap έμεινε για πάντα ως το «κενό» στην Παναμερικανική Οδό.

Το παράδοξο είναι πως, παρότι δεν υπάρχει δρόμος, το Darién Gap δεν είναι ένα άδειο, απομονωμένο κομμάτι γης. Αντίθετα, είναι σήμερα ένα από τα πιο συζητημένα περάσματα στον κόσμο. Χιλιάδες μετανάστες επιχειρούν να το διασχίσουν κάθε χρόνο. Η διαδρομή είναι επικίνδυνη και συχνά θανατηφόρα: ορμητικοί ποταμοί, επικίνδυνα ζώα, ένοπλες ομάδες που ληστεύουν ή εκβιάζουν, εξάντληση από τις μέρες πορείας μέσα στη ζούγκλα. Κι όμως, για πολλούς ανθρώπους που αναζητούν μια καλύτερη ζωή, είναι ο μόνος δρόμος που υπάρχει.

Η εικόνα του Darién Gap σήμερα είναι συμβολική, είναι μια απόδειξη ότι η φύση μπορεί ακόμα να σταθεί πιο ισχυρή από την τεχνολογία και να υπενθυμίσει ότι δεν είναι όλα ελέγξιμα και υποταγμένα. Το ερώτημα αν θα επιχειρηθεί ξανά ποτέ η διάνοιξη δρόμου στο Darién Gap παραμένει θεωρητικό. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι το κόστος, οι κίνδυνοι και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθιστούν το έργο αδύνατο. Το ίδιο το τοπίο μοιάζει να έχει αποφασίσει ότι εκεί δεν θα περάσει άσφαλτος. Και ίσως να είναι καλύτερα έτσι. Το Darién Gap δεν είναι μόνο ένα γεωγραφικό εμπόδιο, αλλά το τελευταίο οχυρό: ένα σημείο όπου ο άνθρωπος δοκίμασε να επιβληθεί και η φύση του υπενθύμισε ποια είναι η θέση του.

Τι κρατάμε

Το Darién Gap είναι το μοναδικό κενό της Παναμερικανικής Οδού, μια ζώνη 160 χιλιομέτρων άγριας ζούγκλας.
Οι προσπάθειες διάνοιξης δρόμου τη δεκαετία του ’70 απέτυχαν, καθώς η φύση «έπαιρνε πίσω» κάθε έργο μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Οικολογικοί, υγειονομικοί και γεωπολιτικοί λόγοι ενίσχυσαν την εγκατάλειψη του σχεδίου.
Σήμερα, το πέρασμα χρησιμοποιείται κυρίως από μετανάστες, με τεράστιους κινδύνους.
Το Darién Gap παραμένει σύμβολο της δύναμης της φύσης απέναντι στην ανθρώπινη τεχνολογία και φιλοδοξία.