Πως μια πινακίδα αλλάζει τον τρόπο που οδηγείς χωρίς να το καταλάβεις

Οι πινακίδες στο δρόμο καθοδηγούν το μυαλό μας – Πως μας επηρεάζουν το υποσυνείδητο

Κάθε φορά που οδηγείς, το βλέμμα σου εντοπίζει δεκάδες πινακίδες. Άλλες σε προειδοποιούν, άλλες σε σταματούν και κάποιες απλώς σου δίνουν κατεύθυνση ή πληροφορίες. Πίσω όμως από το φαινομενικά απλό τους σχήμα και χρώμα, κρύβεται ένας ολόκληρος κόσμος ψυχολογικών μηχανισμών. Γιατί σταματάμε όταν βλέπουμε κόκκινο; Πώς αναγνωρίζουμε έναν κίνδυνο από το σχήμα μια πινακίδας;

Μπορεί να πιστεύουμε ότι απλά έχουμε «μάθει» τα σήματα από τότε που δώσαμε εξετάσεις αλλά στην πραγματικότητα, το σχήμα και το χρώμα τους είναι στοιχεία πολύ προσεκτικά επιλεγμένα, ώστε να έχουν συγκεκριμένες, ασυνείδητες επιδράσεις στους οδηγούς.

Ο πιο απλός από αυτούς του μηχανισμούς, έχει να κάνει με το χρώμα. Το κόκκινο, για τους περισσότερους από εμάς είναι συνδεδεμένο με τον κίνδυνο και την εγρήγορση. Δεν χρειάζεται κάποιος να μπει στη διαδικασία για συνειδητή αποκωδικοποίηση του χρώματος αυτού: κόκκινο σε πινακίδα σημαίνει κίνδυνος και αυτό αναγνωρίζεται άμεσα και ταχύτατα από τους οδηγούς.

Στην προηγούμενη παράγραφο, δεν γράφτηκε τυχαία το «για τους περισσότερους από εμάς». Σε ορισμένες χώρες, όπως Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία και Κορέα, το κόκκινο χρώμα έχει μια διαφορετική πολιτισμική ερμηνεία και συμβολίζει θετικά στοιχεία όπως τύχη, χαρά και ζωή. Παρ΄όλα αυτά, στην οδική σήμανση η σημασία του κόκκινου είναι παγκοσμίως εναρμονισμένη και εντυπωσιακό στοιχείο αποτελεί ότι οι οδηγοί στις χώρες αυτές, επηρεάζονται περισσότερο από το πλαίσιο εφαρμογής (π.χ. οδήγηση), παρά από το πολιτισμικό υπόβαθρο.

Το κόκκινο λοιπόν, χρησιμοποιείται στις πινακίδες STOP, σε σήμανση που σχετίζεται με απαγόρευση κυκλοφορίας, στο περίγραμμα προειδοποιητικών πινακίδων (πχ όρια ταχύτητας) και φυσικά, στους φωτεινούς σηματοδότες. Αλήθεια, έχετε αναρωτηθεί, πως οι άνθρωποι με αχρωματοψία αντιλαμβάνονται πιο χρώμα είναι αναμμένο στα φανάρια; Η απάντηση είναι απλή και έχει να κάνει με τη διάταξη των σηματοδοτών, όπου το κόκκινο είναι πάντα στην κορυφή και το πράσινο στο κάτω μέρος.

Σχετικά με την πινακίδα STOP που αναφέρθηκε πιο πάνω, είναι η μοναδική με οκτάγωνο σχήμα και υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για αυτό. Πέραν του ότι αναγνωρίζεται πιο εύκολα από τους οδηγούς μόνο από το σχήμα της, βοηθά επίσης και τους οδηγούς που την βλέπουν από πίσω να την αντιλαμβάνονται. Με λίγα λόγια ακόμα και αν βρίσκεσαι σε δρόμο κάθετο ως προς έναν άλλον που έχει πινακίδα STOP, μπορείς να καταλάβεις ότι οι οδηγοί αυτού το δρόμο, οφείλουν να σταματήσουν: αναγνωρίζεις το οκτάγωνο σχήμα της συγκεκριμένης πινακίδας, ακόμα και αν δεν βλέπεις την εμπρόσθια όψη της.

Το οκτάγωνο STOP είναι η πιο διαδεδομένη πινακίδα οδικής σήμανσης στον κόσμο, με δύο εξαιρέσεις, το Παρίσι (διαβάστε ΕΔΩ γιατί) και την Ιαπωνία, όπου χρησιμοποιούν ένα τρίγωνο με την κορυφή του προς τα κάτω, ως πινακίδα STOP.

Το τρίγωνο σχήμα έχει επίσης μια ασυνείδητη ψυχολογική επίδραση στους οδηγούς ανάλογα με το που είναι στραμμένη η κορυφή του. Αν λοιπόν η τριγωνική πινακίδα σήμανσης έχει την κορυφή προς τα πάνω, προκαλεί μια ενστικτώδη αντίδραση προσοχής και εγρήγορσης, για αυτό και η χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις όπως για παράδειγμα η προειδοποίηση για μια απότομη στροφή.

Από την άλλη, τριγωνική πινακίδα με την κορυφή της προς τα κάτω δημιουργεί μια άμεση αίσθηση καθόδου και παύσης και δεν είναι τυχαίο ότι χρησιμοποιείται ως σήμανση για την υποχρεωτική παραχώρηση προτεραιότητας. Παρομοίως όπως και με το STOP, το ανεστραμμένο τρίγωνο, αναγνωρίζεται και από του οδηγούς που βλέπουν την πίσω όψη της πινακίδας.

Μια άλλη σημαντική κατηγορία σε ότι αφορά στην οδική σήμανση, έχει να κάνει με πως το μεταδίδουν την πληροφορία τους συγκεκριμένες πινακίδες. Ας πάρουμε για παράδειγμα μια από τις πινακίδες που συνιστούν στους οδηγούς προσοχή, λόγω διέλευσης παιδιών. Η συγκεκριμένη πινακίδα, έχει –ως όφειλε- όλα τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν πιο πάνω, δηλαδή τριγωνικό σχήμα με την κορυφή προς τα πάνω και κόκκινο περίγραμμα. Αμφότερα τα δύο αυτά στοιχεία, σημαίνουν προσοχή.

Είναι και κάτι άλλο όμως, το πώς αναπαριστώνται τα παιδιά εντός αυτής. Αντί για απλά περιγράμματα και σχέδια ανθρώπων, υπάρχει αρκετή λεπτομέρεια στην απεικόνιση ώστε οι οδηγοί να αναγνωρίζουν άμεσα, ότι πρόκειται για μικρά παιδιά. Αυτό το στοιχείο δεν είναι τυχαίο, και απευθύνεται σαφώς στο συναίσθημα των οδηγών, που ίσως σαν αντιδρούσαν τελείως διαφορετικά αν υπήρχε μια απλή επιγραφή «Προσοχή Παιδιά».

Μια άλλη περίπτωση, είναι αυτές οι πινακίδες με ραντάρ που αναγράφουν «Η ταχύτητα σου είναι: ΧΧ», ενημερώνοντας σε με πόσα τρέχεις οδεύοντας προς την είσοδο μιας κωμόπολης ή ενός χωριού. Η επίδραση που έχει αυτή η πληροφόρηση και μάλιστα σε προσωπικό επίπεδο, είναι μεγάλη. Πρώτα απ όλα έχεις μια ατομική ειδοποίηση ότι παρανομείς, αν είσαι πάνω από το επιτρεπόμενο όριο ενώ κατά δεύτερον σου μεταδίδεται η αίσθηση ότι παρακολουθείσαι.

Συνδυαστικά τα δύο αυτά στοιχεία, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να σε κάνουν να κόψεις ταχύτητα, συγκριτικά με μια πινακίδα που θα έγραφε απλά «εισέρχεστε σε κατοικημένη περιοχή ελαττώστε ταχύτητα».